De betekenis van de sangha voor herstel

Uitbarsting van inzicht

Er kunnen allerlei redenen zijn waarom je dit nu leest. Misschien ben je op ons programma gewezen vanuit de hulpverlening. Misschien ben je zelf – of voor iemand uit je omgeving – op zoek naar alternatieve mogelijkheden voor herstel van verslaving. Hoe dan ook is de kans groot dat je op deze website bent en deze blog leest, omdat zich een conclusie ergens – misschien nog stiekem, heel voorzichtig, of juist met een uitbarsting van een gebroken inzicht dat diep in je hart sneed – in jouw leven heeft geopenbaard.

“Dus ik ben verslaafd”

Ik weet natuurlijk niet hoe dat voor jou was, dat inzicht. Ik kan alleen uit eigen ervaring spreken. Maar voor mij vormde die conclusie – destijds eerder wat gepreveld dan hardop uitgesproken – een van de meest eenzame, machteloze, gebroken momenten van mijn leven. “Dus ik ben verslaafd,” hoor ik mezelf nog halfhartig mompelen. Het was nauwelijks een conclusie. Eerder een vraag die niet echt bij mij hoorde. Losse woorden, die eigenlijk niet in mijn hoofd pasten. Want dat was ik niet echt, toch? Maar ik was het wel.

Nieuwe keuzes

“Wie zal ik zijn als ik mijn verslaving loslaat?” is één van de eerste vragen die je leest in het boek van ‘Recovery Dharma’. Het drukt de vertwijfeling uit, de onzekerheid, die iemand mogelijkerwijs ervaart wanneer hij, zij of het er eenmaal voor gekozen heeft om een ander pad te bewandelen, een pad los van verslaving. Want met het besluit om oud gedrag achter te laten en nieuwe keuzes te maken wordt je al snel geconfronteerd met een onverwachte leemte. Dat gold in ieder geval voor mij.

Wie ben je zonder je verslaving?

Ik kwam tot de schokkende ontdekking dat ik versmolten was geraakt met mijn gedrag. De verslaving had mij overgenomen. Ik kon mijn handelen niet langer loslaten. Wat ik eens had gebruikt als kruk, als comfortabel hulpmiddel om me staande te houden in het leven, bleek plotseling vergroeid met me geraakt: ik wás de verslaving geworden. En ik had geen idee wie ik zou zijn zonder die verslaving. En hoe is dat nu voor jou? Wie ben jij, zonder je verslaving?

Nieuw jij, nieuwe spiegels

Om te ontdekken wie je bent, heb je altijd een soort van ‘spiegels’ nodig: mensen om je heen die reageren op wat je doet, zegt en voelt. En die, door hun reactie op jou, aan jou laten weten wie je bent en dat je het waard bent om te zijn wie je bent. Dus nu je opnieuw op zoek bent naar wie je bent, heb je nieuwe spiegels nodig. Vaak worden die eerste nieuwe spiegels gevormd door professionele hulpverlening. Helemaal alleen gaat het namelijk niet – tenminste, dat is mijn persoonlijke ervaring. Herstellen van verslaving doe je nooit alleen. 

Getrokken of geduwd

Het is van belang dat er iets of iemand is die jou helpt om je, bij wijze van spreke, ‘uit jezelf’ te trekken. Om jou en verslaving als het ware van elkaar te scheiden. Zonder die hulp is de kans namelijk groot dat je in je herstel van verslaving een soort baron Von Münchhausen wordt, die zichzelf aan de eigen haren uit het moeras probeert trekken: een semi-heldhaftig, want eigenlijk bijzonder treurig, beeld van iemand die zichzelf hulpeloos in een vicieuze cirkel gevangen houdt. Soms wordt je aan het begin van het herstel ook niet zozeer uit je zelf getrokken, maar er vooral uit geduwd. Omdat je omgeving je gedrag bijvoorbeeld niet langer meer accepteert. “Interventies” noemen ze dat dan. Maar hoe dan ook is het van belang dat je iets of iemand vindt die jou helpt – of je dat nu prettig vind of niet – om aan je nieuwe pad vast te houden.

Sangha en het doorbreken van de eenzaamheid

Bij Recovery Dharma noemen we dat ‘iets of iemand’ denk ik ‘sangha’. Sangha is de boeddhistische term voor ‘vereniging’ of ‘gemeenschap’, ‘groep’ of ‘kring’. Wanneer je wat langer met ons meeloopt zul je merken dat we over de sangha spreken als één van de ‘Drie Juwelen’ van het boeddhisme. Daarmee drukken we uit dat sangha een heel belangrijk onderdeel is van de boeddhische praktijk – en ook van Recovery Dharma als herstelprogramma. Maar het voert veel te ver om daar nu dieper op in te gaan. En in feite is die kennis ook niet wezenlijk van belang. Van belang is vooral dat de sangha of ‘groep’, precies dat is wat de eenzaamheid die zo kenmerkend is voor de ervaring van verslaving doorbreekt.

Net als ik

Wie aan het programma van Recovery Dharma begint, zal al snel meegenomen worden in allerlei boeddhistische ideeën. Bijvoorbeeld hoe het volgen van de leringen en de wijsheid van de Boeddha die we de Dharma noemen, kan helpen bij jouw weg naar bevrijding van verslaving. Het wordt je allemaal uitgelegd en je hoeft dingen ook zeker niet klakkeloos over te nemen. Je mag het allemaal zelf beproeven, ervaren en uitproberen. Toch was uiteindelijk, in mijn persoonlijke ervaring – in ieder geval in allereerste instantie – niet de theoretische of filosofische achtergrondkennis van meditatie en boeddhisme van belang bij herstel. Van eerste belang voor mij was vooral de ontdekking dat ik niet alleen was. Dat er meer mensen waren zoals ik die – ieder op hun eigen manier, en toch tegelijk net als ik – worstelden, vielen, opstonden, stilstonden en uiteindelijk weer verder gingen op hun eigen weg naar herstel. Ik hoefde het dus niet alleen te doen. 

Je bent niet alleen

In mijn ervaring is dat dan ook een van de belangrijkste betekenissen van de sangha voor herstel: de ervaring dat je niet alleen bent. En wellicht is dat al een allereerste – zij het piep-prille – antwoord op die eerste vraag die je jezelf kan stellen wanneer je stopt met je verslaving: “Wie ben ik dan, zonder mijn verslaving? Wie ben ik, zonder mijn verdoving van het leven en de wereld?”. Want wat je dan ook wel moge zijn: je bent in ieder geval niet alleen. Dat hoef je bovendien niet te zomaar geloven. Je mag het zelf ontdekken. Bijvoorbeeld door, als je dat wilt, een tijdje met ons mee te lopen. Kijk maar wat goed voelt. Wij staan hoe dan ook naast je. We delen onze ervaringen met meditatie en herstel van verslaving met je. We luisteren naar jouw verhaal van herstel, naar je worstelingen en je momenten van vreugde.

Laat dat dan maar een begin zijn…